Εισαγωγή: Η βιοψία δέρματος είναι μια σχετικά απλή και πολλές φορές απαραίτητη χειρουργική διαδικασία για τη σωστή διαχείριση των δερματικών παθήσεων. Συνίσταται στη λήψη ιστοτεμαχίου με διάφορες μεθόδους και στην εξέταση των ιστοπαθολογικών χαρακτηριστικών αυτού.
Συνήθεις ερωτήσεις σχετικά με τη βιοψία δέρματος
Σε ποιες περιπτώσεις ενδείκνυται η βιοψία δέρματος;
Η διενέργεια βιοψίας ενδείκνυται στις ακόλουθες περιπτώσεις:
- Σε περιπτώσεις υποψίας κακοήθους βλάβης
- Σε πομφολυγώδη νοσήματα
- Για να τεθεί η διάγνωση της νόσου, όταν τα κλινικά χαρακτηριστικά της βλάβης δε βοηθούν
Η βιοψία, εκτός από ένα καθοριστικό μέσο διάγνωσης, μπορεί επίσης να αποτελέσει και θεραπεία για φλεγμονώδεις, προκαρκινικές ή καρκινικές βλάβες, όταν διενεργείται μέχρι τα υγιή όρια ιστού.
Σε ποιες περιπτώσεις αντενδείκνυται η βιοψία δέρματος;
Υπάρχουν ελάχιστες απόλυτες αντενδείξεις για τη διενέργεια βιοψίας δέρματος. Συνήθως αποφεύγεται σε βλάβες λοιμώδους αιτιολογίας, παρ όλο που περιστασιακά η λοίμωξη αποτελεί ένδειξη. Πριν τη διενέργειά της οι ασθενείς θα πρέπει να ερωτώνται για ιστορικό αλλεργίας σε κάποιο τοπικό αντιβιοτικό, αντισηπτικό ή αναισθητικό. Θα πρέπει επίσης να λαμβάνεται καλό ιστορικό από τον ασθενή για πιθανές αιματολογικές διαταραχές, αιμορραγίες σε προηγούμενη επέμβαση και χρήση φαρμάκων, που επηρεάζουν το μηχανισμό αιμόστασης. Ο κίνδυνος εκτεταμένης αιμορραγίας σε ασθενείς, που λαμβάνουν βαρφαρίνη ή ασπιρίνη, είναι πολύ μικρός.
Πώς επιλέγεται το σημείο της βιοψίας;
Η επιλογή του σημείου λήψης ιστοτεμαχίου έχει ιδιαίτερη σημασία για τη διάγνωση και εξαρτάται από το είδος της βλάβης. Για φλεγμονώδεις βλάβες, τα σημεία με έντονα σημεία φλεγμονής, όπως ερυθρότητα, είναι τα πιο κατάλληλα. Σε φυσαλιδοπομφολυγώδη νοσήματα, περιοχές με πρόσφατες βλάβες παρουσιάζουν περισσότερο ειδικά ιστοπαθολογικά χαρακτηριστικά και καλό είναι να προτιμώνται για βιοψία. Μόνο οι νέες φυσαλίδες και πομφόλυγες πρέπει να επιλέγονται και μάλιστα ιδανικά εντός 48 ωρών από την εμφάνισή τους. Αντίθετα παλαιότερες βλάβες όπως εφελκίδες, διαβρώσεις και έλκη πρέπει να αποφεύγονται.
Πολλές διαφορετικές περιοχές πρέπει να επιλέγονται για βιοψία, αν το φάσμα διαφοροδιάγνωσης είναι ευρύ, με στόχο την ελαχιστοποίηση λάθους. Περιοχές, όπως το πρόσωπο και περιοχές, που χαρακτηρίζονται από αργή και δύσκολη επούλωση, πρέπει να αποφεύγονται, όταν υπάρχει δυνατότητα.
Ποια είναι η εικόνα του δέρματος στο σημείο της βιοψίας; Υπάρχει ουλή;
Όλες οι βιοψίες καταλείπουν ουλές. Υπερτροφικές ουλές είναι πιο πιθανό να εμφανιστούν στην περιοχή του δελτοειδούς και στο θώρακα. Η καθυστερημένη επούλωση αποτελεί ένα πρόβλημα στην περιοχή της κνήμης σε διαβητικούς ασθενείς ή σε ασθενείς με αρτηριακή ή φλεβική ανεπάρκεια. Η πιθανότητα λοίμωξης στη βουβωνική χώρα και τη μασχάλη είναι αρκετά μεγάλη. Γι αυτό αυτές οι περιοχές πρέπει να επιλέγονται, όταν δεν υπάρχουν άλλες επιλογές.
Ποιες είναι οι τεχνικές βιοψίας του δέρματος;
Α) Shave biopsies: είναι γρήγορες, απαιτούν ελάχιστη εμπειρία και δε χρειάζονται ράμματα για τη σύγκλειση του τραύματος, που προκαλείται. Μια μικρού μεγέθους ουλή στην περιοχή της αρχικής βλάβης είναι πιθανό να εμφανιστεί. Οι βλάβες για τις οποίες ενδείκνυνται οι shave biopsies είναι οι εξέχουσες από την επιφάνεια της επιδερμίδας ή αυτές που εκτείνονται μέσα στις στιβάδες αυτής (δηλαδή οι πιο επιφανειακές βλάβες). Παραδείγματα αποτελούν: η σμηγματορροϊκή υπερκεράτωση, η ακτινική κεράτωση, οι μυρμηκιές, τα επιφανειακά βασικοκυτταρικά ή ακανθοκυτταρικά καρκινώματα.
Οι shave biopsies μπορεί να είναι επιφανειακές ή και βαθύτερες. Οι επιφανειακές διενεργούνται σχεδόν παράλληλα με την επιφάνεια της επιδερμίδας και περιλαμβάνουν τις στιβάδες αυτής ή και μικρό πάχος του χορίου. Οι βαθύτερες επιτρέπουν τη λήψη δείγματος από το χόριο και την επιδερμίδα, σημαντικό για την εκτίμηση βασικοκυτταρικού και ακανθοκυτταρικού καρκινώματος (οι επιφανειακές βιοψίες των εξωφυτικών όγκων περιλαμβάνουν μόνο επιδερμιδικό ιστό εμποδίζοντας την ιστολογική διαφοροποίηση μεταξύ in-situ και διηθητικής κακοήθειας).
Β) Punch biopsies: διενεργούνται με στρογγυλά, μιας χρήσεως τύπου νυστέρια με διάμετρο που κυμαίνεται από 2-10mm. Είναι ιδανική μέθοδος για διαγνωστικούς σκοπούς και για την αφαίρεση μικρού μεγέθους βλαβών. Το δείγμα ιστού, που λαμβάνεται, έχει σχήμα κώνου με την ευρύτερη διάμετρο στην επιφάνεια της επιδερμίδας και τη στενότερη στη βάση. Συγκριτικά με τις shave biopsies προσφέρουν ένα καλύτερο αισθητικά αποτέλεσμα. Διενεργούνται εύκολα και γρήγορα, με χαμηλό κίνδυνο λοίμωξης, αιμορραγίας, καθυστερημένης επούλωσης και ουλής. Μπορούν να επουλωθούν κατά δεύτερο σκοπό, αλλά τραύμα μεγαλύτερο από 3mm ίσως χρειαστεί 1-2 ράμματα προς αποφυγή σχηματισμού ανεπιθύμητης ουλής.
Γ) Excisional biopsies: διενεργούνται για βλάβες, που απαιτούν πλήρη εξαίρεση για διαγνωστικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς ή για βλάβες, για τις οποίες δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί μια από τις προαναφερόμενες μεθόδους βιοψίας, λόγω της εντόπισης, του μεγέθους ή του βάθους τους. Παρέχουν τη δυνατότητα ιστοπαθολογικής εξέτασης ολόκληρης της βλάβης. Ενδείκνυνται για την αφαίρεση μεγάλου μεγέθους δερματικών όγκων και για φλεγμονές με βάθος όπως η υποδερματίτιδα. Τεχνικά απαιτούν μεγαλύτερη εμπειρία και χρόνο καθώς και ράμματα για τη σύγκλεισή τους. Αποτελούν την ενδεικνυόμενη μέθοδο βιοψίας για μελαγχρωματικές βλάβες καθώς και για βλάβες, που θέτουν την υπόνοια μελανώματος.
Χρειάζεται κάποια ειδική προετοιμασία για τη διενέργεια βιοψίας δέρματος;
Από τη μεριά του ασθενούς, δε χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προετοιμασία. Για βιοψίες στην περιοχή του προσώπου ίσως χρειαστεί η διακοπή αντιαιμοπεταλιακής ή αντιπηκτικής αγωγής προς αποφυγή αιμορραγίας ή μετεγχειρητικών επιπλοκών, όπως αιματώματα και διάσπαση τραύματος.
Από τη μεριά του γιατρού, χρειάζεται μια ειδική προετοιμασία:
Γενικά μέτρα: Οι shave και οι punch biopsies δεν απαιτούν στείρες συνθήκες, όπως αποστειρωμένο πεδίο, μάσκα και αποστειρωμένα γάντια. Εξαίρεση αποτελούν οι ασθενείς με αυξημένο κίνδυνο λοιμώξεων.
Προετοιμασία περιοχής: Η περιοχή του δέρματος, από την οποία θα ληφθεί ιστοτεμάχιο, καθαρίζεται με αντισηπτικό διάλυμα, όπως ισοπροπυλικής αλκοόλης. Με τη βοήθεια μαρκαδόρου σχεδιάζονται τα όρια της περιοχής στόχου, πριν την έγχυση της αναισθησίας, γιατί μετά αυτό θα είναι δύσκολο να επιτευχθεί. Καλό είναι η τομή να γίνεται παράλληλα προς την κατεύθυνση των γραμμών τάσεως του δέρματος (γνωστές ως γραμμές του Langer). Aυτό βοηθά στην ευκολότερη και αισθητικά πιο αποδεκτή επούλωση του τραύματος.
Αναισθησία: To πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο αναισθητικό είναι η λιδοκαϊνη 1-2%. Μικρές ποσότητες αδρεναλίνης προστίθενται για να προκαλέσουν σύσπαση των αγγείων και με αυτόν τον τρόπο μείωση της αιμορραγίας, παράταση της αναισθησίας και περιορισμό της τοξικότητας της λιδοκαϊνης.
Ποια είναι η περιποίηση που απαιτείται στο σημείο της βιοψίας από τον ασθενή;
Σε όλα τα τραύματα της βιοψίας θα πρέπει να εφαρμόζεται λεπτό στρώμα αντιβιοτικής αλοιφής, η οποία κρατά υγρή την περιοχή και εμποδίζει το σχηματισμό εφελκίδας-κρούστας. Στη συνέχεια κλείνει το τραύμα με ένα επίδεσμο ή μια γάζα. Γίνεται καθημερινή αλλαγή του τραύματος και αποφυγή διαβροχή αυτού μέχρι την ημέρα αφαίρεσης των ραμμάτων. Για τα τραύματα, που επουλώνονται κατά δεύτερο σκοπό, καλό είναι μετά από κάθε καθαρισμό τους να μην παραμένουν ανοιχτά για τουλάχιστον πέντε μέρες.
Πότε αφαιρούνται τα ράμματα της βιοψίας;
Τα ράμματα του τραύματος συνήθως αφαιρούνται μετά από 3-5 ημέρες στην περιοχή του προσώπου, 7-10 ημέρες στο θώρακα, την κοιλιά, τα άνω άκρα και το τριχωτό της κεφαλής και 12-20 ημέρες για τη ράχη και τα κάτω άκρα.
Ποιες είναι οι πιθανές επιπλοκές μιας βιοψίας δέρματος;
Οι πιο σοβαρές επιπλοκές που μπορεί να προκύψουν από μια βιοψία δέρματος είναι: η αιμορραγία, η λοίμωξη και οι αλλεργικές αντιδράσεις. Οι περισσότερες αιμορραγίες μπορούν να ελεγχθούν με την εφαρμογή πίεσης επάνω στο τραύμα. Εάν αυτό δε επιτευχθεί σε 5 λεπτά, ίσως χρειαστεί η σύγκλειση του τραύματος με ένα ράμμα.
Η λοίμωξη, σχετικά ασυνήθης επιπλοκή, οφείλεται συνήθως στο σταφυλόκοκκο, το στρεπτόκοκκο ή σε Candida. Eαν το τραύμα είναι πυώδες ή παρουσιάζει κλινικά στοιχεία κυτταρίτιδας, ίσως χρειαστεί λήψη καλλιέργειας και έναρξη από του στόματος αντιβιοτικών ή αντιμυκητιασικών.
Οι ασθενείς μπορεί να παρουσιάσουν αλλεργική αντίδραση στις αντιβιοτικές αλοιφές που, όπως αναφέρθηκε, χρησιμοποιούνται κατά την περιποίηση του τραύματος. Το δέρμα γίνεται εξέρυθρο, κνησμώδες με πιθανό σχηματισμό φυσαλίδων. Σε αυτήν την περίπτωση γίνεται διακοπή της ενοχοποιούμενης αλοιφής και χρήση τοπικού κορτικοστεροειδούς.
